De OIKOS-wetenschappers kunnen hun onderzoek uitvoeren dankzij een Zwaartekracht-subsidie van NWO. Met de subsidie van 18,8 miljoen euro kunnen de wetenschappers van de vijf deelnemende universiteiten maar liefst tien jaar lang onderzoek doen naar het onderwerp. Uiteindelijk moet de bestudering van de Griekse en Romeinse oudheid beter inzicht opleveren over de innovatieprocessen van alle tijden.

Nieuwe ideeën verankeren

De UvA is binnen dit project vertegenwoordigd door hoogleraar Latijn Caroline Kroon en hoogleraar Grieks Irene de Jong.

Volgens Caroline Kroon is de toekenning van de subsidie een geweldige opsteker voor het vakgebied van de Klassieken. ‘Met deze subsidie kunnen we binnen OIKOS werk gaan maken van een interdisciplinaire onderzoekagenda waarin het belang van de geesteswetenschappen in het algemeen en de bestudering van de Griekse en Romeinse Oudheid in het bijzonder centraal staan. Deze onderzoekagenda sluit bovendien prachtig aan bij de nieuwe interdisciplinaire opleiding Oudheidwetenschappen die UvA en VU vanaf september samen zullen aanbieden. We kijken er naar uit om ook de studenten de komende jaren mee te nemen in dit grote landelijke onderzoek naar innovatie in kunst, literatuur, politiek en economie in de klassieke oudheid en het belang ervan voor alle tijden.’

In het kader van het Zwaartekracht-project zal Caroline Kroon met haar groep onderzoek verrichten naar ‘verankering’ als belangrijk fenomeen in taal en communicatie. Ze gaat kijken naar de taalkundige middelen en communicatieve en retorische strategieën die  geschiedschrijvers uit de Grieks-Romeinse oudheid gebruiken om nieuwe ideeën te verankeren in geaccepteerde normen, waarden en ideologieën.

Irene de Jong zal onderzoek verrichten naar de manier waarop de vader van de geschiedschrijving Herodotus zijn nieuwe genre autoriteit verleend door terug te grijpen op het meest prestigieuze genre van de Griekse cultuur: het homerische epos.

Succesvolle innovatie

André Lardinois, hoogleraar Griekse Taal- en Letterkunde aan de Radboud Universiteit: ‘We willen weten hoe innovatie werkt en hoe het geaccepteerd wordt. Niet alleen in de techniek maar ook in instituties, kunst en literatuur. In al die domeinen lijkt altijd sprake van een combinatie van vertrouwd en nieuw, in werkelijkheid of soms slechts in de beeldvorming. Wil een innovatie succesvol zijn dan moet hij verbinding maken met iets vertrouwds.’

Elektrisch rijden

‘Neem bijvoorbeeld de opkomst van elektrisch rijden’, zegt Ineke Sluiter, hoogleraar Griekse taal- en letterkunde aan de Universiteit Leiden en hoofdaanvrager van de subsidie. ‘In de eerste elektrische auto’s zit de aansluiting voor de stekker op de plaats waar in andere auto’s de brandstoftank zit. En de laadpaal ziet eruit als een benzinepomp. Je ziet dus dat de innovatie verankerd is in de leefwereld waarin we op dat moment leven. Dezelfde processen zie je bijvoorbeeld in het oude Griekenland bij de invoering van muntstukken en de democratie.’

Onderzoeksgemeenschap

Om innovatie op alle domeinen van de maatschappij te bestuderen is een diverse groep specialisten nodig, die nauw samenwerken. Sluiter: ‘Classici zijn in de unieke positie om dit vraagstuk te bestuderen, omdat wij maatschappijen in hun totaliteit onder de loep nemen: van technologie tot filosofie, en van kunst tot literatuur. In Nederland werken de classici van alle universiteiten bovendien al sinds het jaar 2000 nauw samen. We vormen één grote onderzoeksgemeenschap die uitstekend is toegerust om dit soort grootschalige projecten op te pakken. Ik ben ervan overtuigd dat dit de wetenschap van de toekomst is.’

Maatschappelijk belang

Het project wil nadrukkelijk ook het maatschappelijk belang van de geesteswetenschappen laten zien. Lardinois: ‘"Anchoring Innovation" moet laten zien dat een maatschappij die succesvol wil innoveren niet alleen naar de bètawetenschappen moet kijken, maar al haar talenten moet benutten en van de geesteswetenschappen nog heel wat kan leren. Wij willen een bijdrage leveren aan de processen van innovatie, ook vandaag de dag.’

Betrokken universiteiten

‘Anchoring innovation’ is ontwikkeld door een groot team van Nederlandse classici onder leiding van Ineke Sluiter (hoofdaanvrager, Universiteit Leiden) en André Lardinois (Radboud Universiteit). Het team bestaat uit onderzoekers van de Universiteit Leiden, Radboud Universiteit, Rijksuniversiteit Groningen, Universiteit Utrecht en Universiteit van Amsterdam.